İlaç firmalarının patent tartışması

Herceptin adındaki ilaç göğüs kanserinin agresif bir türüne karşı en etkili tedavi yöntemlerinden biri. Fakat bu ilaçla yapılacak bir tedavi seansının en az 18 bin dolara mal olduğu Hindistan’da, buna ihtiyaç duyan kadınların ancak çok küçük bir bölümü masrafları karşılayabiliyor. Hindistan hükümeti 2012’de, Herceptin’in daha ucuz muadillerine izin verebileceğini açıklamıştı.

Bunun üstüne İsviçreli ilaç firması Roche, geçen yıl, Hint mahkemelerinde açacağı davaları muhtemelen kaybedeceğini hesaplayarak, patent haklarından büyük ölçüde vazgeçmişti. New York Times’ta yer alan habere göre; Herceptin gibi kanser ilaçları üstünden yürüyen tartışmalar, bu ilaçları dünyanın yoksul halklarının alabilmesini sağlamak için verilen mücadelede can alıcı bir evreyi temsil ediyor. Bu mücadele on yılı aşkın bir süre önce ciddi bir noktaya gelmiş, AIDS ilaçlarını milyonlarca Afrikalıya ulaştırmak için gösterilen çabaların başarısı bunda etkili olmuştu.

Kalküta’daki Batı Bengal Hukuk Bilimleri Ulusal Üniversitesi’nden hukuk profesörü Shamnad Basheer, “HIV/AIDS’ten sonra şimdi sıra kanserde ve kavga daha yeni başladı” diyor. Hindistan, Çin ve Brezilya gibi büyüyen pazarlardaki ilaç satışlarına giderek bağımlı hale gelen uluslararası ilaç endüstrisinden yöneticiler, patentlerin kaldırılmasına yönelik olarak Hindistan’ın tutumundan yakınıyor ve bunun hem tedavilerin geliştirilmesindeki küresel sistemi tehdit ettiğini, hem de ülkedeki çoğu hastanın sağlık sorunlarını çözmeye yaramadığını savunuyor.

Roche sözcüsü Daniel Grotzky, “Hastalara yenilikçi ilaçları ulaştırmanın en iyi yollarını tartışmaya açığız. Ama bir toplum yeni ilaç ve teknolojileri geliştirmek istiyorsa fikri mülkiyet haklarını koruyarak buluşları ödüllendirmelidir” diyor. Kimi sağlık uzmanları göğüs kanserinde erken teşhise; test ve ameliyatların iyileştirilmesine ve radyoterapiyi kolaylaştırmaya yatırım yapmanın pahalı ilaçlardan daha etkili olduğunu belirtiyor. Yetersiz beslenmeye ve bulaşıcı hastalıklara karşı dünyada ilerleme sağlanırken, ileri yaşlara ulaşan ve kalp hastalıklarıyla kanser gibi rahatsızlıklardan ölen insanların sayısı artıyor.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre 2012’de toplam 14.1 milyon yeni kanser vakası görüldü ve 8.2 milyon kişi kanserden öldü. Göğüs kanseri vakaları da çoğalıyor. 2012’de bu hastalıkla yaşayan 6.3 milyon kadın vardı. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, her yıl yaklaşık 115 bin kadına göğüs kanseri teşhisi konuluyor; 2008’de de bundan 54 bin kadın öldü. Yeni Delhi’deki kavşaklarda kadınlar tedavi parası için dileniyor. Hindistan’daki 1,2 milyar nüfusa karşılık sadece 27 kanser merkezi var. Hükümet buna 50 merkez daha ekleme sözü verdi, ancak tıp uzmanları bunun bile son derece yetersiz kalacağını belirtiyor.

Muadil ilaçlarda dünyanın önde gelen üreticilerinden olan Hindistan uzun süredir ilaç patentlerine şüpheyle bakıyor. Novartis’in Gleevec, Pfizer’in Sutent ve Roche’un Tarceva adlı ilaçlarına (hepsi kanser için) ait münhasır satış haklarını koruyan patentler ülkede geçersiz kılındı bile. Gerçi devlet, 2012’de, Bayer’in Nexavar adlı kanser ilacını koruyan patenti kabul etti, ama muadil ilacı üreten firma bir aylık tedavinin fiyatını 4 bin 500 dolardan 140 dolara düşürmeye söz verince bu karar kağıt üstünde kaldı.

Endonezya’yla Filipinler, Hindistan’daki düzenlemeleri örnek alan yasaları geçirirken Brezilya ve Kolombiya d a o nların i zinden gidiyor. Hintli ilaç üreticisi Biocon, kasımda, Herceptin’in ucuz bir muadili olan ve bu yıl satışa çıkması beklenen bir ilaç için onay aldığını açıklamıştı. Hercept in tedavisinden yı lda 25 bin Hintl i kadın faydalanabilecekken bu sayı, Yeni Delhili hasta hakları savunucusu Kalyani Menon-Sen’e göre, 1.500 bile değil. Kudesia daha ucuz olan muadil ilaçları bile almakta zorlanıyor. Aslında daha çok tedaviye ihtiyacı var onun, ama parası yetmiyor. “Çocuklarıma, bana iyi gelen başka bir ilacın daha olduğunu söyleyemem” diyor.